ORCHİDACEAE (Orkideler)

Familya adı: Orchidaceae Türleri: Bletia hyacinhina (Blatilla striata) Cattleya tabiata (Melez) Cymbidium türleri Cypripedium calceolus (Venüsün pabucu) Dendrobium (Melez) Paphiopedilum (Slipper Orchid) Phalaenopsis türleri (Moth Orchid) Stanhopea oculata Yayılışları ve Üretimi: Bletia hyacirıthirıa: Bu ad İspan- ya’da Algeciras’da bir botanik bahçesi sahibi olan Luis Blet tarafından konmuştur. Vatanı Çin’dir. Avrupa’ya 1802’de gel¬miştir. Bu orkide türü, yere, çok yakın olarak ve iklimi yumu¬şak olan yerlerde yetişebilir. Pek çok çeşidi vardır. Yüksekliği yerden en fazla 30 cm. kadardır. Çiçekleri pembe, yaprakları keskin kılıç gibidir. Çiçekleri ilkbaharda açar. Nemli gölgede kalan ve odun çürüntüsü bulunan yerlerde yetişir. Toprağı tın- lı gübreli, kumlu ve özellikle çürüntülü olmalıdır. Bol su ister. Üretimi çiçek açtıktan sonra, kökten sürgünleri ayrılarak yapı¬lır. Cattleya tabiata (Melez): Bu ad İngiltere’de Barnet şehrin¬de oturan ve botanik bahçesi sahibi olan William Cattley tara¬fından 1832’de verilmiştir. Vatanı GünÖy ve Orta Amerika, Batı Hindistan’dır. Bu çiçek ilk kez 1818’de Brezilya’dan İngil¬tere’ye getirilmiştir. 60’dan çok çeşidi vardır. Bu orkide türü, tek başına yaşamak ister. Çiçekleri çok nefis güzellikte oldu¬ğu İçin, her zaman en pahalı çiçeklerden biridir. 20-25 cm. boyundaki çiçekleri kadife yapısında olur. Çiçek açımı sonba¬harın bitimine yakındır. Camekânlarda askıya alınmış saksılar¬da veya doğal olarak tropik bölgelerde ağaç budaklarında yetişir. Toprağı kara yosunları ve ağaç çürüntüleriyle birlikte hazııianmalıdır. Çiçek açarken suyunu kesmelldir. Bu da kök¬lerinden ayrılarak üretilir. Cymbidium sp.: Adı eski Yunanca (tekne) ve (kayık) anla¬mına gelir. Vatanı Asya ve Avustralya’dır. 1838’de Avrupa’ya gelebilmiştir. Camekânlarda yetişebilir. En kolay gelişen bir türdür. Çiçekleri bir dal üzerinde 15-25 adet olarak kışın açar. Bu çiçekler camekânlarda 3 ay süre ile yaşar. Kesilmiş olanları da evlerde 8-9 hafta taze olarak yaşayabilir. Dondan kaçınır. Toprağı diğerleri gibidir. Az su ister. Püskürtme su verilmelidir. Üretimi, her üç yılda yeni saksılamada köklerden sürgünler ayrılarak çoğaltılır. Cypripedium caiceoius (Venüs’ün pabucu): Bu ad da eski Yunancadır. Vatanı Avrupa, İngiltere, Kuzey Asya ve Kuzey Amerika’dır. Çiçekleri açık sarı, lekeli ve benekli, kah¬verengi ya da kırmızı petalleri vardır. Meyvemsi bir kokusu vardır. Yazın çiçek açar. Yarı gölgeli, suyu süzen yapıda lifli, kara yosunlu ve çürüntülü toprağı olmalıdır. Çok su verilmeli¬dir. Bu çiçeği kuru hava ve çok sıcaklardan uzak tutmalıdır. Dendrobium(Melez): Vatanı Hindistan’dan Çin’e ve Japonya’ya, Avustralya ya da Pasifik adalarına kadar yaygın¬dır. Yapraklan deri gibi, her zaman yeşil, çiçekleri değişik büyüklükte ve çoğu kez pembemsidir. Bunun 'D. nobile" melezi 1836’da elde edilmiştir. Çiçeklenme ilkbahar ile kışın sonunda olur. Bu orkideler, yeterli sıcaklıkta ya da sıcak evlerde sepetlere konularak askıda tutulmalıdır. Tropiklerde ağaç oyuklarında doğal olarak yetişir. Toprağı ötekiler gibi olmalıdır. Çok suya gerek yoktur. Üretimi öncekiler gibidir. Paphiopedilum (Slipper Orchid):Vatanı tropikal Asya’dır. Elliye yakın çeşidi vardır. Yaprakları derlmsi bir yapıdadır. Çiçekleri gösterişli ve birçok renklerde olur. Çiçeklenme zamanı çeşitlere göre değişik zamanlarda olur. Sıcak ve nem¬li camekânları sever. Üretimi öncekiler gibidir. Phalaenopsis (Moth Orchid):Buna 'Kelebek orkidesi‘ de derler. Çiçek yapıları kelebeğe benzer. Vatanı Filipinler, Bur¬ma, Doğu Hindistan, Bornea ve Yeni Gine'dir. Çiçekleri beyazdan başlayarak pembe, menekşe ve mor olabilir. Yap¬rakları seyrek ve etlidir. Çiçek açımı çeşitlere göre farklı zamanlardadır. Sıcak ve çok nemli seraları sever. Doğrudan güneş ışınlarına bırakıl¬mayı sevmez. Çiçek açımına kadar püskürtme sulaması yapıl¬malıdır. Çiçekten sonra su verilmemelidir. Üretimi öncekiler gibi¬dir. Ancak bu kök ayırma işini çok dikkatli olarak yapmalıdır. Yoksa üretimi gerçekleştirmek kolay olmaz. Stanhopea oculata:Vatanı Meksika olup, Avrupa’ya 1829’da gelebilmiştir. Yaprakları geniş, çiçekleri kısa ömürlü, ama son derece gösterişlidir. Limon sarısı ve üzeri benekli olan çiçekler yazın açar. Sıcak camekânlarda ve askıdaki saksılarda yetiştirilir. Çok nemli havaları sever, toprağı öncekiler gibi olmalıdır. Üretimi de öncekiler gibidir. Bitkisel Bakteri Hastalıkları BAKTERİK YAPRAK ÇÜRÜKLÜĞÜ Bacterium oncidii Belirtileri: Yaprakların üzerinde, orta yerleriyle uçlarında soluk sarımtırak lekeler oluşur. Bu lekeler çabucak yayılırlar. Hastalıklı yaprak dokusu yağa batırılmış gibi görünür. Sonra bu görüntü kahverengine dönüşerek solar, buruşur. Daha sonra da yaprak orta yerinden kırılarak yere dökülür. Bu hastalığı gidermek için, hastalıklı bitkileri yok etmeli ve çiçek de kesilen yerlere 1/1000’lik süblime eriyiği gibi dezen¬fektanlar sürülmelidir. Önlenmesi: İlâçlı önlemi yoktur. Fiziksel önlemler öneri¬lir. BAKTERİK YAPRAK SAP ÇÜRÜKLÜĞÜ Bacillus cypripedii Bacillus carotovorus Belirtisi: Yapraklar üzerinde çabucak büyüyen ve yayılan kahverengi lekeler belirir ve sonra da yapraklar çürür. Hasta¬lık buradan sapa doğru yayılarak bütün bitkiyi kaplayabilir. Bu hastalığın Japonya’da "Cypripedium., phalaenopsis"ve "Acrides"türü orkidelerde büyük zararlar verdiği görülmüş¬tür. İtalya’da da aynı zararları "Bacterium dendrobii"bakterisi yapmaktadır. Bu hastalığı önlemek için evvelkisi gibi önlem alınmalıdır. Önlenmesi: İlâçlı önlemi yoktur. Fiziksel önlemler öneri¬lir. YAPRAK ÇÜRÜMESİ Phytophora omnivora Belirtisi: Bitkinin büyüme noktalarında önce sararmalar belirir. Bir süre sonra yaprakların alt yüzleri kararır. Hastalık daha da ilerleyince, tüm yapraklar çürümeye başlar. Özellik- le, Vanda ve Cattleyatürü orkidelere zarar vermektedir. Camekânlardaki orkideler, bu mantarın zararından daha çok çekerler. Kanada’da çok görülmüştür. Üretimde orkideleri olabildiğince kuru tutmalıdır. Bir mantar hastalığına karşı önlemler daha kolaydır. önlenmesi: Bkz. VI. Fungisitler grubu a, e, f türleri. SAP ÇÜRÜKLÜĞÜ HASTALIĞI Sclerotium rolfsii Belirtisi: Bu da bir mantar hastalığıdır. Hastalığın başlan¬gıcında, bitki bozuk bir renk ve solmayla başlar, giderek kısa sürede kurur. Çoğu kez saplar bükülerek kendiliğinden kırılır. Çiçek sapları çürür. Beyazımtırak sarı, parça parça bir örtü gibi mantar miselleriyle kaplanır. Yüksek dozdaki nemlilik, aşırı sıcaklık bu hastalığın yaygınlaşmasına neden olur. Alına¬cak ilk önlemlerde camekânlarda nemi ve ısıyı düşük seviye¬de tutmaya dikkat etmelidir. Önlenmesi: Bkz. VI. Fungisitler grubu e, f türleri. YUMRU ÇÜRÜME HASTALIĞI Nectria ochroleuca, Nectria bulbicola, Nectria bulbophylli Belirtileri: Birbirlerine çok yakın olan bu mantarlar, bitki¬de önce kahverengi lekelerle kendini belli ederler. Sonra buruşma başlar, çiçek ve kökteki yumrucukları çürütür. Has¬talıklı olan yumrucuklar balmumu yapısında beyaz spor yığın¬larıyla dolu olduğu görülür. Sonunda bitkiyi tümüyle kurutur. Önlenmesi: Bkz. VI. Fungisitler grubu a türü. PAS HASTALIĞI Hemilela americana Belirtisi: Bir mantar hastalığıdır. Önce altın sarısı rengin¬de tozuyan birçok meme uçlarının, yaprakların alt yüzünde belirmesiyle başlar. Bu mantar hastalığı en çok Cattleya türü orkidelerde görülür. Mantarın bir başka türü olan Hemileia oncidii de benzer zararı yapar. Ancak, bu ikinci tür mantarın meydana getirdiği meme uçları daha açık sarı renkte olduğu gibi, bunlar alt yüz¬lerde olmayıp yaprağın üst yüzünde oluşur. Önlenmesi: Bkz. VI. Fungisitler grubu a, d, e, f türleri. YANIK LEKE HASTALIĞI Bu hastalığı yapan mantarlar iki türdür. Bunlardan birinci¬leri "Gloeosporium" ötekisi ise "Colletotrichum'türüdür. Buna göre, : "Gloeosporium affine",ile Gloeosporium onci¬dii, diğeri "Colletotrichum orchidearum" ve "Colletotrichum orthianum" dır. Belirtileri: Her iki mantar türleri de yapraklarda ve kısmen yumrucuk¬larda yuvarlak, şekli belirsiz, kenarları belirli ve derin gömük esmer lekeler meydana getirirler. Bu lekelerin ortalama yarı¬çapları 1 mm. ya da 2 cm. kadar olabilir. Hastalığın yaygın oluşunda tüm yaprağı kaplayabilir. Hastalığın ilerlemesiyle yapraklar kurur ve aynı zamanda yumurcuklar da ölür. Bu lekelerin içinden, kırmızımtırak kahverengine dönük sporlar yayılabilir. Şimdiye kadar orkidelere bu şekilde zarar veren 35’I aşkın mantar türü bulunmaktadır. Bu mantarların gösterdiği belirti¬ler birbirlerine çok benzemektedir. Hastalığa yardımcı olan nedenler, toprağın aşırı beslenmiş olması, özellikle azotlu gübreyi aşırı kullanma, yüksek sıcaklık ve yüksek nemdir. Bunlara ışık yetersizliği ile püskürtme suyunu da katmalıdır. önlenmesi: Bkz. VI. Fungisitler grubu a, d, e, f türleri.